गाईजात्राको दिन बिहान नेवार समुदायले गाईलाई विशेष रूपमा नुहाउने, सफा गर्ने, र सजाउने परम्परा छ। गाईलाई रातो टीका लगाई, सुन्दर मालाले सजाएर, काठमाडौं उपत्यकाका विभिन्न स्थानमा परिक्रमा गराइन्छ। यदि गाई उपलब्ध छैन भने, युवा केटाहरू गाईको रूपमा भेष बदल्छन् र दिवंगत आत्माहरूको मोक्षको लागि प्रार्थना गर्न निस्कन्छन्। यो जुलुस विभिन्न मन्दिरहरू, देवताको मूर्तिहरू, र अन्य पवित्र स्थानहरूमा परिक्रमा गर्दै अगाडि बढ्छ।
जुलुसको क्रममा, मानिसहरूले गाईका मालिकहरू र गाईको भेषमा रहेका केटाहरूलाई खाना, उपहार, र सानो नगद दिन्छन्। यस्तो दानले शुभफल प्राप्त हुने विश्वास गरिन्छ। यस पर्वको समयमा पवित्र गाईलाई विशेष रूपमा स्वादिष्ट भोजनको व्यवस्था पनि गरिन्छ।
गाईजात्रा विशेषगरी नेवार समुदायको परम्परागत पर्व हो, जसलाई काठमाडौं, पाटन, र भक्तपुरमा विशेष महत्त्वका साथ मनाइन्छ। यद्यपि, प्रत्येक स्थानमा पर्वको विधि र परम्परा अलिक भिन्न हुन सक्छ, तर यसको मूल उद्देश्य भने उस्तै हुन्छ।
यदि तपाईं अगस्टदेखि सेप्टेम्बरसम्म नेपाल भ्रमण गर्ने योजना बनाउँदै हुनुहुन्छ भने, गाईजात्रामा सहभागी हुनु एक अनौठो अनुभव हुनेछ। यसमा सहभागी भएर तपाईं नेपाली संस्कृतिलाई नजिकबाट अनुभव गर्न र बुझ्न सक्नुहुन्छ।
श्रीयसा श्रेष्ठ
कक्षा ९